.png)
Ghi nhận lại các chia sẻ từ cô Paula Hoppu, Trưởng Bộ Phận Sư Phạm tại HEI Schools (Phần Lan).
Hôm nay, tôi mong muốn chia sẻ về một chủ đề luôn được các bậc phụ huynh quan tâm: “Độ tuổi phù hợp nhất để trẻ mầm non bắt đầu học ngôn ngữ thứ hai sao cho hiệu quả, nhưng vẫn đảm bảo những mục tiêu phát triển toàn diện về thể chất, ngôn ngữ, nhận thức, xã hội và thẩm mỹ.”
Các lợi ích khi tiếp xúc sớm với ngôn ngữ thứ hai
Có rất nhiều lo lắng xoay quanh việc cho con tiếp xúc ngoại ngữ (ngôn ngữ thứ hai) sớm, điển hình như việc sợ con nhầm lẫn giữa tiếng mẹ đẻ và tiếng Anh (hoặc ngôn ngữ khác). Tuy nhiên, kinh nghiệm thực tiễn và kết quả nghiên cứu đều cho thấy: nếu được tiếp cận đúng cách, trẻ không những không “mất gốc” mà còn phát triển tư duy, mở rộng vốn từ và rèn kỹ năng giao tiếp tốt hơn.
Nhiều phụ huynh tại Phần Lan từng hỏi tôi liệu có nên đợi con nói sõi tiếng mẹ đẻ rồi mới cho học ngoại ngữ. Điều này hoàn toàn chính đáng, nhưng nghiên cứu từ Đại học Helsinki (Phần Lan, 2018) cho thấy giai đoạn 3-5 tuổi là “thời kỳ vàng” khi não bộ trẻ dễ dàng tiếp thu âm thanh và từ vựng mới. Trẻ có thể học ngôn ngữ thứ hai một cách tự nhiên, như cách các em học tiếng mẹ đẻ nếu được cha mẹ khéo léo lồng ghép vào đời sống hằng ngày. Ví dụ, việc vừa hát các bài thiếu nhi, vừa chỉ vào hình ảnh minh họa hoặc cùng con chơi trò đố chữ sẽ khiến trẻ tiếp thu ngoại ngữ nhẹ nhàng và tự nhiên hơn nhiều so với việc học theo kiểu “lý thuyết khô khan.”
Dẫu vậy, có một số phụ huynh lo lắng rằng nếu bắt đầu quá sớm, con có thể chậm nói hoặc phát âm lẫn lộn. Trong hầu hết trường hợp, sự lo lắng này không hẳn chính xác, miễn là cha mẹ không ép con học dồn dập, không tạo áp lực thành tích và biết cách “mầm non hóa” phương pháp dạy. Khi trẻ học một ngoại ngữ, trí não của bé phải xử lý việc gọi tên một đối tượng bằng hai cách khác nhau, từ đó rèn khả năng suy nghĩ linh hoạt và tập trung.
Theo một nghiên cứu của Bộ Giáo dục Nhật Bản (2019), trẻ mầm non tiếp xúc với hai ngôn ngữ sớm thường có khả năng chú ý và giải quyết vấn đề tốt hơn. Điều này cũng góp phần hỗ trợ quá trình phát triển nhận thức, giúp trẻ hiểu thế giới sâu sắc và đa chiều hơn.
Trẻ mầm non cần phát triển toàn diện ở năm khía cạnh: thể chất, ngôn ngữ, nhận thức, xã hội và thẩm mỹ. Vì thế, thay vì phân chia rạch ròi giữa giờ học ngoại ngữ với các hoạt động vui chơi, chúng ta nên tích hợp chúng lại để trẻ được “học qua chơi.” Tại HEI Schools Saigon Central, chúng tôi thường tổ chức các trò chơi vận động ngoài trời, có thêm những câu nói tiếng Anh như “I got you!” hay “You’re it!” trong trò đuổi bắt. Trẻ vừa chạy nhảy, vừa hào hứng với ngôn ngữ mới. Cách làm này không chỉ giúp nâng cao thể chất, mà còn rèn sự tự tin khi giao tiếp. Tôi vẫn nhớ rõ có một bé 4 tuổi bước đến chào tôi: “Hello, Principal!” (dù bé phát âm thành “Heo-li-âu Pin-sơ-bô!”). Tôi đùa rằng mình phải “phủi bụi trên vai” một chút vì được chào một cách oai phong như thế. Thực ra, tôi chỉ muốn khích lệ bé thêm vui và tự tin. Đó mới là điều quan trọng!
Trẻ thấy được khuyến khích để dám nói, dù đôi khi phát âm chưa đúng.
Khi học ngoại ngữ, trẻ không chỉ “thu lượm” từ vựng mà còn có cơ hội làm quen với âm nhạc, tranh ảnh và những nét văn hóa mới. Bé có thể hát bài thiếu nhi bằng tiếng Anh, sau đó vẽ tranh minh họa và nghe thầy cô kể chuyện về đất nước nơi ngôn ngữ ấy được sử dụng. Các hoạt động giàu tính thẩm mỹ này kích thích óc sáng tạo và giúp trẻ trau dồi cảm quan nghệ thuật. Quan trọng hơn, trẻ hiểu rằng thế giới rất rộng lớn, có nhiều nền văn hóa và cách thể hiện khác nhau. Điều này càng khơi gợi mong muốn khám phá và tôn trọng sự đa dạng văn hóa ở trẻ.
Vậy độ tuổi nào là “đẹp” nhất?
Rất nhiều nghiên cứu quốc tế nhất trí rằng 3-5 tuổi là giai đoạn vàng. Dẫu vậy, nếu con bạn 2 tuổi đã tỏ ra rất hào hứng, bạn hoàn toàn có thể để bé làm quen với ngoại ngữ theo cách nhẹ nhàng. Điều tối kỵ là không biến việc học trở thành áp lực hay cuộc chạy đua.
Nghiên cứu của Đại học Harvard (Mỹ, 2020) từng chỉ ra rằng nhóm trẻ 3-5 tuổi học ngoại ngữ qua trò chơi, hoạt động tương tác thường ghi nhớ từ vựng lâu hơn, thậm chí gấp đôi so với nhóm chỉ học qua sách vở. Cha mẹ nên tham gia cùng con, đặt những câu hỏi đơn giản, khuyến khích con nói, sai cũng không sao, miễn con luôn cảm thấy được ủng hộ.
Mỗi trẻ có một nhịp độ khác nhau, nên việc so sánh hay ép buộc chỉ gây ra tâm lý sợ hãi, mất hứng thú. Trẻ mầm non cần sự đồng hành và quan tâm ân cần của cha mẹ, thay vì những bài kiểm tra liên miên. Để giúp con phát triển toàn diện, hãy ưu tiên môi trường giáo dục có phương pháp hiện đại, khuyến khích “học mà chơi,” như mô hình Phần Lan tại HEI Schools Saigon Central. Ở đó, trẻ được kết nối các lĩnh vực thể chất, ngôn ngữ, nhận thức, xã hội và thẩm mỹ một cách hài hòa. Nếu một ngày bé hào hứng la lên “I want ice-cream!” dù phát âm chưa thật chuẩn, hãy mỉm cười và khen ngợi. Biết đâu, chính từ những câu nói còn bập bẹ ấy, hạt mầm của sự tự tin và kỹ năng giao tiếp đa ngôn ngữ sẽ bắt đầu nảy nở.
Chúc các bố mẹ và bé luôn tìm thấy niềm vui trong hành trình khám phá ngoại ngữ và thế giới xung quanh. Việc cho con làm quen với ngôn ngữ thứ hai ở độ tuổi mầm non không chỉ có ý nghĩa về mặt ngôn ngữ, mà còn giúp nuôi dưỡng tinh thần ham học hỏi, khơi gợi niềm đam mê sáng tạo và xây dựng nền tảng tự tin giao tiếp. Mỗi đứa trẻ là một “mầm non” quý giá, và ngôn ngữ chính là cây cầu kết nối con với thế giới rộng lớn, đa dạng và đầy màu sắc.
Các nghiên cứu được đề cập trong bài viết
University of Helsinki, Department of Educational Sciences (2018): Early Language Acquisition and Bilingual Brain Development: A 5-year Longitudinal Study.
Nghiên cứu thực hiện trong 5 năm, theo dõi nhóm trẻ từ 3-5 tuổi tiếp xúc sớm với hai ngôn ngữ (tiếng mẹ đẻ và một ngôn ngữ thứ hai).
Phân tích cho thấy trẻ ở giai đoạn 3-5 tuổi có khả năng tiếp nhận ngôn ngữ mới một cách tự nhiên nhờ quá trình phát triển não bộ mang tính “cửa sổ cơ hội” cho ngôn ngữ.
Ministry of Education, Culture, Sports, Science and Technology (MEXT), Japan (2019): Report on Early Childhood Bilingual Programs and Their Impact on Cognitive and Social Development.
Báo cáo tổng hợp dữ liệu từ các chương trình song ngữ áp dụng cho trẻ mầm non 3-6 tuổi tại Nhật Bản.
Kết quả cho thấy việc sử dụng song ngữ sớm giúp trẻ nâng cao khả năng chú ý, tư duy linh hoạt và phát triển kỹ năng xã hội tốt hơn so với nhóm chỉ sử dụng một ngôn ngữ.
Harvard University, Graduate School of Education (2020): Play-based Approaches to Second Language Learning in Early Childhood: A Comparative Study of Classroom Practices.
Nghiên cứu so sánh phương pháp “học qua chơi” và phương pháp truyền thống trong dạy ngoại ngữ cho trẻ 3-5 tuổi tại một số trường mầm non ở Mỹ và các nước khác.
Kết luận cho thấy nhóm trẻ được học ngoại ngữ thông qua trò chơi và hoạt động tương tác ghi nhớ từ vựng lâu hơn (lên đến gấp đôi) so với nhóm chỉ học qua sách vở, video tĩnh hoặc giáo trình thông thường.
Comentarios