Trẻ Mầm Non Thời AI: Chưa Kịp Chơi Đã Phải "Học Thành Tài"?

Chào mừng ba mẹ đến với thời đại AI đầy thú vị! Nơi mà những điều tưởng chừng chỉ có trong phim khoa học viễn tưởng nay đã trở thành hiện thực. Robot biết pha cà phê, Chat GPT viết văn hay như nhà văn, và... liệu rằng trẻ mầm non thời AI sẽ phải học bảng cửu chương, máy tính hay làm quen với lập trình để bắt kịp thời đại?

Trẻ mầm non thời AI: rồi sẽ trở thành ai?

Các bạn lớp Pre-Primary và những mảnh giấy được tái chế từ giấy đã qua sử dụng

Ở Việt Nam chúng ta, và một số nước bạn như Hàn Quốc, Trung Quốc hay Singapore, áp lực học tập với trẻ nhỏ ngày càng "leo thang". Không hiếm những cảnh tượng hài hước mà cũng lắm phần đáng thương như một bé mẫu giáo ôm cặp sách to hơn người, vác cả tương lai "trí tuệ nhân tạo" trên đôi vai bé nhỏ. Đâu rồi thời mà "cắp sách đến trường" là nhẹ nhàng vô tư, chỉ để vui chơi, khám phá?

Như một xu hướng, ngày nay khi trẻ chưa đầy 3 tuổi nhiều phụ huynh đã sốt sắng đưa con đi học toán tư duy, tiếng Anh giao tiếp cấp tốc, rồi cả coding và lập trình AI cho trẻ em nữa! Dường như nhiều người e sợ rằng nếu con không giỏi "cấp tốc" thì ngày mai AI sẽ giành hết việc làm, để con thành thất nghiệp từ... mẫu giáo. Chao ôi, áp lực chưa từng thấy!

Nhưng liệu "đi trước thời đại" kiểu này có thực sự tốt cho tương lai của trẻ? Theo nghiên cứu nổi tiếng từ Mỹ ("How Does Your Kindergarten Classroom Affect Your Earnings?", 2011), thì đúng là chất lượng giáo dục mầm non có ảnh hưởng đáng kể đến thu nhập tương lai. Tuy nhiên, nghiên cứu này không nói rằng "ép" trẻ học nhiều hơn sẽ tốt hơn. Ngược lại, điều quan trọng nhất mà nghiên cứu này nhấn mạnh lại là kỹ năng phi nhận thức như kiên trì, làm việc nhóm và sự tập trung – những điều mà chắc chắn không thể được "ép cấp tốc" qua những buổi học thêm dày đặc hay các lớp luyện thi tiếng Anh từ 2 tuổi!

Nghiên cứu này cụ thể hơn nữa khi chỉ ra rằng trẻ được học với giáo viên mầm non giỏi sẽ có thu nhập cao hơn khoảng 1.000 USD mỗi năm khi trưởng thành so với bạn bè đồng trang lứa. Nhưng thế nào là một giáo viên giỏi? Chắc chắn không phải là người dạy bé biết đọc bảng chữ cái sớm nhất, mà là người biết cách khơi gợi niềm vui, hứng thú và những kỹ năng xã hội quan trọng nhất. Thế nên, thay vì cố "đốt cháy giai đoạn", hãy để trẻ học cách chia sẻ, cảm thông, hợp tác và phát triển tính tò mò… từ những năm tháng đầu đời này.

Học mà chơi, chơi mà học

Thực tế, khoa học từ Phần Lan – đất nước nổi tiếng nhất về giáo dục mầm non – cho thấy việc thúc ép trẻ học quá sớm không những không giúp trẻ thông minh hơn, mà còn làm giảm khả năng sáng tạo, mất dần niềm vui học tập (Nguồn: Đại học Helsinki, Phần Lan, 2021). Nhật Bản cũng từng chứng minh rằng trẻ em cần vui chơi tự do để phát triển toàn diện cả thể chất và tinh thần (Nguồn: Viện Nghiên cứu Giáo dục Quốc gia Nhật Bản, 2022). Ngay tại Việt Nam, một nghiên cứu gần đây của Đại học Sư phạm Hà Nội (2023) cũng chỉ ra rằng, trẻ bị ép học quá nhiều dễ rơi vào trạng thái căng thẳng, mất ngủ và giảm tương tác xã hội.

Các hoạt động ngoài trời giúp trẻ phát triển vận động, nuôi dưỡng sự tò mò, khám phá và cả tình yêu với thiên nhiên.

Không những thế, việc ép học quá sớm còn có thể khiến trẻ mất dần khả năng tự học, tự khám phá. Khi mọi thứ đều được định sẵn, trẻ sẽ ít dám thử nghiệm và sáng tạo, hai điều vô cùng quan trọng trong kỷ nguyên công nghệ mới. Các chuyên gia giáo dục hàng đầu thế giới đều đồng tình rằng, kỹ năng sáng tạo, khả năng thích nghi và xử lý vấn đề sẽ là chìa khóa để thành công trong tương lai. Và những kỹ năng này lại được hình thành tốt nhất khi trẻ được vui chơi, khám phá và thử-sai trong quá trình trải nghiệm.

Bạn có biết, tuổi thơ của những thiên tài như Albert Einstein hay Steve Jobs đều gắn liền với việc vui chơi tự do và khám phá tự nhiên. Einstein* từng nói, "Chơi là hình thức nghiên cứu cao nhất", và Steve Jobs** đã từng kể rằng ông thích chơi đùa và mày mò hơn là học lý thuyết sách vở. Thử nghĩ xem, nếu ngày ấy bố mẹ của họ cứ ép phải học thêm toán cấp tốc, lập trình AI, hay ngoại ngữ từ lúc còn chập chững, liệu hôm nay chúng ta có được hưởng thành quả sáng tạo tuyệt vời của họ không nhỉ?

Trẻ mầm non thời AI hay bất cứ thời đại tân tiến nào cũng cần được tận hưởng trọn vẹn từng khoảnh khắc vô tư nhất. Vì một tuổi thơ trọn vẹn không cần bằng cấp, chỉ cần niềm vui!

*Albert Einstein: Ông nổi tiếng với tuổi thơ hiếu động, tò mò, thích khám phá tự nhiên. Einstein từng rất ghét kiểu học nhồi nhét và luôn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc vui chơi tự do trong phát triển trí tuệ. Câu nói nổi tiếng: “Play is the highest form of research” (Chơi là hình thức nghiên cứu cao nhất) chính là của ông.

**Steve Jobs: Jobs từng chia sẻ rằng thời thơ ấu ông thích tự tìm tòi, mày mò những thứ mà ông thấy hứng thú hơn là theo những khuôn khổ giáo dục truyền thống, lý thuyết sách vở. Thông tin này được trích từ cuốn tiểu sử nổi tiếng "Steve Jobs" của tác giả Walter Isaacson.