.png)
Theo cô Paula Hoppu - trưởng bộ phận sư phạm tại HEI Schools Saigon Central, học thông qua chơi từ lâu đã là triết lý cốt lõi trong giáo dục mầm non, đặc biệt trong các chương trình tiên tiến như phương pháp giáo dục Phần Lan. Tuy nhiên, một câu hỏi quan trọng đặt ra: "Liệu có phải mọi trò chơi đều mang lại giá trị học tập như nhau?"
Ranh giới giữa một môi trường học tập qua chơi có chủ đích và một môi trường chơi tự do không định hướng thực sự rất mong manh. Vậy làm thế nào để đảm bảo trẻ vừa được chơi một cách vui vẻ, vừa tiếp nhận kiến thức và kỹ năng một cách hiệu quả?
1. Học thông qua chơi: Nền tảng của giáo dục mầm non
Chơi là cách trẻ em khám phá thế giới, phát triển tư duy và hình thành các kỹ năng quan trọng. Nhiều nghiên cứu từ Phần Lan, Mỹ, Anh và Việt Nam đã khẳng định rằng khi trẻ được tham gia vào các hoạt động vui chơi phù hợp, chúng có thể phát triển khả năng giải quyết vấn đề, tư duy sáng tạo và kỹ năng xã hội một cách tự nhiên.
Tuy nhiên, để chơi thực sự trở thành một công cụ giáo dục hiệu quả, giáo viên và phụ huynh cần hiểu rõ sự khác biệt giữa chơi tự do và chơi có chủ đích:
Chơi tự do: Trẻ tự do khám phá, lựa chọn hoạt động theo sở thích cá nhân mà không có sự hướng dẫn cụ thể từ người lớn. Đây là cách giúp trẻ rèn luyện khả năng tự lập, sáng tạo và khám phá thế giới xung quanh theo cách riêng của mình.
Chơi có chủ đích: Giáo viên hoặc người lớn thiết kế các hoạt động vui chơi dựa trên mục tiêu học tập, giúp trẻ phát triển kỹ năng cụ thể như tư duy logic, giao tiếp, vận động tinh và thô. Những hoạt động này vẫn duy trì yếu tố vui vẻ nhưng có cấu trúc rõ ràng hơn.
Mặc dù chơi tự do rất quan trọng, nhưng nếu không có định hướng phù hợp, trẻ có thể:
Thiếu sự thử thách: Nếu trẻ chỉ lặp đi lặp lại các trò chơi quen thuộc mà không có sự kích thích mới, quá trình học tập có thể bị đình trệ.
Khó phát triển kỹ năng xã hội: Trong một môi trường hoàn toàn tự do, trẻ có thể gặp khó khăn trong việc hợp tác, chia sẻ hoặc giải quyết xung đột.
Không tận dụng tối đa giai đoạn vàng phát triển: Những năm đầu đời là thời điểm quan trọng để phát triển tư duy và kỹ năng sống. Nếu không có sự định hướng phù hợp, trẻ có thể bỏ lỡ cơ hội học tập quan trọng.
2. Thiết kế môi trường chơi có chủ đích: Cân bằng giữa tự do và hướng dẫn
Một môi trường học tập qua chơi lý tưởng cần có sự cân bằng giữa tự do khám phá và định hướng giáo dục. Một số nguyên tắc quan trọng trong việc thiết kế hoạt động chơi có chủ đích bao gồm:
Xây dựng các góc chơi có ý nghĩa: Góc nấu ăn, góc xây dựng, góc nghệ thuật… không chỉ giúp trẻ vui chơi mà còn khuyến khích trẻ phát triển ngôn ngữ, tư duy toán học và khả năng sáng tạo.
Sử dụng câu hỏi mở: Thay vì hướng dẫn trực tiếp, giáo viên có thể đặt những câu hỏi kích thích tư duy như "Con nghĩ làm thế nào để xây một tòa tháp cao hơn?" để trẻ tự tìm ra giải pháp.
Duy trì sự linh hoạt: Trẻ vẫn cần được quyền tự do điều chỉnh cách chơi trong khuôn khổ của hoạt động có chủ đích, giúp trẻ cảm thấy hứng thú và không bị áp đặt.
Kết hợp giữa chơi cá nhân và chơi nhóm: Chơi cá nhân giúp trẻ phát triển tư duy độc lập, trong khi chơi nhóm rèn luyện kỹ năng hợp tác và giao tiếp.
3. Vai trò của giáo viên và phụ huynh trong việc định hướng chơi
Giáo viên và phụ huynh đóng vai trò quan trọng trong việc hướng dẫn trẻ chơi sao cho vừa vui vẻ vừa hiệu quả. Một số cách hỗ trợ trẻ học qua chơi bao gồm:
Quan sát thay vì can thiệp ngay lập tức: Hãy để trẻ tự tìm ra cách giải quyết vấn đề trước khi giúp đỡ.
Đặt mục tiêu rõ ràng cho từng hoạt động: Mỗi trò chơi nên có một ý nghĩa giáo dục, dù là phát triển ngôn ngữ, toán học hay kỹ năng xã hội.
Tạo cơ hội cho trẻ đặt câu hỏi: Khuyến khích trẻ suy nghĩ và tìm hiểu bằng cách đặt câu hỏi về thế giới xung quanh.
Học thông qua chơi là một triết lý giáo dục mang lại nhiều lợi ích to lớn cho trẻ mầm non. Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả cao nhất, cần có sự cân bằng giữa tự do và định hướng. Một môi trường học tập lý tưởng không phải là nơi trẻ hoàn toàn tự do không giới hạn, mà là nơi trẻ được khuyến khích khám phá trong khuôn khổ của những hoạt động có chủ đích. Khi phụ huynh và giáo viên cùng đồng hành với trẻ trong quá trình chơi và học, trẻ không chỉ phát triển toàn diện mà còn giữ trọn niềm vui tuổi thơ.
Comments